Επιστημονικό Συμπόσιο
«Το τοπίο και η ιστορία του.
Κοινωνικές, περιβαλλοντικές, αναπτυξιακές διαστάσεις»
Νεστόριο Καστοριάς, 28-30 Οκτωβρίου 2022
Η έννοια του τοπίου αναδεικνύεται όλο και περισσότερο ως μια κρίσιμη οπτική για τις περιβαλλοντικές, κοινωνικές και γεωγραφικές σπουδές, όπως και για την περιβαλλοντική διαχείριση και τον σχεδιασμό αναπτυξιακών πολιτικών, καθώς συνδυάζει κοινωνικές και φυσικές διαστάσεις, αντικειμενικές διαδικασίες και υποκειμενικές προσλήψεις. Παρόλα αυτά, εξαιτίας και του ρομαντικού υποβάθρου της έννοιας, το τοπίο γίνεται ακόμα αντιληπτό συχνά ως μια ανιστορική, αμετάβλητη ενότητα. Είναι λοιπόν σημαντικό να θυμόμαστε ότι τα τοπία, αστικά ή γεωργικά, «ανθρωπογενή» ή «φυσικά», αποτελούν συγκεκριμένους, βιωμένους τόπους, οι οποίοι βρίσκονται σε μια διαδικασία συνεχούς αλλαγής και ανατροπών. Διαθέτουν δηλαδή μια ορισμένη ιστορία, η οποία διαμορφώνεται μέσα από ένα σύνθετο πλέγμα αλληλοκαθοριζόμενων φυσικών και κοινωνικών διαδικασιών. Μέσα από αυτή την οπτική αναδύεται η Ιστορία Τοπίου, ως ένα διακριτό επιστημονικό πεδίο όπου μπορούν να συναντηθούν διαφορετικές προσεγγίσεις από διαφορετικές επιστήμες, όπως, μεταξύ άλλων, την κοινωνική ιστορία, την περιβαλλοντική ιστορία, την ιστορική οικολογία, την παλαιοοικολογία κα.
Το τοπίο στην ελληνική ορεινή και ημιορεινή ενδοχώρα για παράδειγμα, έχει αλλάξει άρδην τις τελευταίες δεκαετίες, εξαιτίας ενός περίπλοκου συνδυασμού παραγόντων, που περιλαμβάνουν την αλλαγή παραγωγικών σχέσεων και πολιτιστικών προτύπων, την περιβαλλοντική υποβάθμιση, μεγάλα πολιτικά γεγονότα όπως οι δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και ο Εμφύλιος, την εσωτερική κι εξωτερική μετανάστευση και τελικά την μαζική εγκατάλειψη της εκτατικής κτηνοτροφίας, της γεωργίας και των ορεινών οικισμών. Η αλλαγή αυτή, παρότι έχει σημαντικές οικολογικές συνέπειες, δεν έχει μελετηθεί διεξοδικά από περιβαλλοντική σκοπιά και δεν έχει αποτυπωθεί με ποσοτικούς όρους.
Στο πλαίσιο του έργου «Ecotime Machine – Ανάπτυξη εφαρμογής 4D περιήγησης στην ιστορία του τοπίου» διερευνήθηκε η ιστορία του τοπίου στο νοτιο-ανατολικό Γράμμο, μέσα από το συνδυασμό διαφορετικών μεθόδων από τις περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιστήμες, όπως φωτοερμηνεία διαδοχικών αεροφωτογραφιών, δειγματοληψίες βλάστησης, παρακολούθηση πανίδας, παλυνολογία – ανάλυση γύρης, συνεντεύξεις και συλλογή μαρτυριών κα. Καταγράψαμε έτσι συνδυαστικά τη μείωση του πληθυσμού και της παραγωγικής βάσης, την αλλαγή χρήσεων / καλύψεων γης και τη μαζική δάσωση της περιοχής, τάσεις που παρατηρούνται οριζόντια σε όλη σχεδόν την ενδοχώρα, ενώ καταγράφονται συστηματικά από τη διεθνή βιβλιογραφία. Οι δραματικές αυτές αλλαγές έφεραν νέες χρήσεις, όπως ο τουρισμός, αλλά και νέες νοηματοδοτήσεις του τοπίου. Τα αποτελέσματα του έργου αποτυπώθηκαν με τη βοήθεια δύο καινοτόμων εφαρμογών που δημιουργήθηκαν ειδικά για το έργο, έναν 2D διαδικτυακό διαδραστικό χάρτη και μία 3D εφαρμογή επαυξημένης πραγματικότητας.
Ολοκληρώνοντας το ερευνητικό μας έργο, διοργανώνουμε στην περιοχή έρευνας ένα Επιστημονικό Συμπόσιο για την Ιστορία Τοπίου, ώστε να παρουσιάσουμε τα αποτελέσματα του έργου, επιλεγμένες εργασίες και προσεγγίσεις πάνω στο τοπίο και την ιστορία του για την ίδια και άλλες περιοχές και να προωθήσουμε την έρευνα στην Ιστορία Τοπίου και τις διαθεματικές συνεργασίες των ερευνητών/τριών.
Πέρα από τις προσκεκλημένες ομιλίες, θα υπάρξει δυνατότητα κατάθεσης προτάσεων για περιορισμένο αριθμό ανακοινώσεων. Οι ανακοινώσεις μπορούν να αφορούν θέματα, ενδεικτικά και όχι αποκλειστικά, όπως:
- Παραγωγικές, κοινωνικές, πολιτικές και πολιτισμικές σχέσεις και επαφές, ως ιστορικοί παράγοντες διαμόρφωσης του τοπίου
- Σύγχρονες και προνεωτερικές προσλήψεις του τοπίου από τις τοπικές κοινωνίες ή/και τους επισκέπτες
- Αλλαγές χρήσεων/καλύψεων γης, οικολογική ιστορία, «κληρονομιά» προηγούμενων χρήσεων/καλύψεων
- Περιβαλλοντική ιστορία, παλαιοικολογία, παλυνολογία – ανάλυση γύρης
- Το τοπίο ως αντικείμενο/εργαλείο περιβαλλοντικής διαχείρισης
- Τοπίο και τουρισμός: το τοπίο ως προϊόν
- Αισθητικές διαστάσεις του τοπίου, αποτυπώσεις και αναπαραστάσεις στις διάφορες τέχνες
- Εφαρμογές και νέες τεχνολογίες για την αναπαράσταση του τοπίου και της ιστορίας του
Η διάρκειά τους θα είναι 20 λεπτά. Το Συμπόσιο θα είναι υβριδικό, θα προσφέρεται δηλαδή η δυνατότητα διαδικτυακής συμμετοχής – προτείνουμε ωστόσο τη δια ζώσης συμμετοχή, αν αυτό είναι εφικτό.Οι ενδιαφερόμενοι/ες καλούνται να καταθέσουν περίληψη ως 200 λέξεις στη διεύθυνση info@ecotimemachine.gr ως τις 30 Σεπτεμβρίου 2022.
Η Επιστημονική – Οργανωτική Επιτροπή του Συμποσίου
Νίκος Νικήσιανης, Διδάκτορας Βιολογίας, επιστημονικός υπεύθυνος του έργου
Γιώργος Αγγελόπουλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμ. Ιστορίας και Αρχαιολογίας ΑΠΘ
Σαμψών Παναγιωτίδης, Αναπληρωτής Καθηγητής Τμ. Δασολογίας και Φυσικού Περιβάλλοντος, ΑΠΘ
Θάνος Τσακίρης, ΕΚΕΤΑ, Βοηθός Έρευνας MSc Computer Games Technology
Έφη Γελαστοπούλου, Κοινωνική Λειτουργός, MSc Περιβαλλοντική Εκπαίδευση