Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, το 75% της γενετικής ποικιλότητας των γεωργικών καλλιεργειών έχει χαθεί, με αποτέλεσμα τη μείωση των δυνατοτήτων των οικοσυστημάτων να παράγουν τροφή. Τα τελευταία χρόνια αναγνωρίζεται όλο και περισσότερο η αξία των τοπικών, παραδοσιακών ποικιλιών των καλλιεργούμενων φυτών, οι οποίες πέρα της εξαιρετικής προσαρμογής παράγουν και καρπούς με μεγαλύτερη διατροφική αξία. Η διατήρησή τους μέχρι σήμερα, είναι αποτέλεσμα της ανθρώπινης επιλογής και διαχείρισης, καθώς και των φυσικών μηχανισμών της εξέλιξης. Ωστόσο, λίγα πράγματα έχουν γίνει για την καταγραφή, την αξιολόγηση και τη διάσωση τοπικών ποικιλιών οπωροφόρων δέντρων.
Η ανάδειξη και αξιοποίηση τοπικών ποικιλιών οπωροφόρων δένδρων μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής αγροτικής παραγωγής, ειδικά σε περιοχές όπως η ορεινή Ήπειρος, λόγω του μεγάλου ποσοστού διαθέσιμων εκτάσεων ορεινού και ημιορεινού χαρακτήρα και του μικρού μεγέθους των γεωργικών εκμεταλλεύσεων. Οι ποικιλίες αυτές, που αφορούν κυρίως μεμονωμένα δένδρα πολύ μεγάλης ηλικίας, είναι άριστα προσαρμοσμένες στις ιδιαίτερες τοπικές συνθήκες, απαιτούν ελάχιστες εισροές και σε πολλές περιπτώσεις έχουν τοπική πολιτισμική σημασία.
Στο πλαίσιο διατήρησης, και αειφορικής αξιοποίησης των τοπικών ποικιλιών οπωροφόρων, η Γεωπονική σχολή του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, σε συνεργασία και με άλλους φορείς* συμμετέχει στο υλοποιούμενο ερευνητικό έργο “EcoVariety” .
Στόχος της έρευνας είναι ο εντοπισμός εγκαταλελειμμένων τοπικών ποικιλιών οπωροφόρων δένδρων, η αξιολόγησή τους με συγκεκριμένα κριτήρια και η πιλοτική αναπαραγωγή τους. Η επιλογή των ποικιλιών, έγινε κυρίως, με βάση τα οργανοληπτικά και εμπορικά χαρακτηριστικά των καρπών, την προσαρμογή των φυτών στις εδαφοκλιματικές συνθήκες της περιοχής και την φυσική ανθεκτικότητα σε ασθένειες και εχθρούς. Τα είδη των δένδρων που επιλέχτηκαν με βάση τα παραπάνω χαρακτηριστικά είναι κυρίως μηλιές, αχλαδιές, δαμασκηνιές, ροδιές, συκιές, κυδωνιές, και κερασιές.
Το τμήμα Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, έχοντας την τεχνογνωσία και με βάσει το τεχνικό δελτίο του έργου Ecovariety, ανέλαβε την ευθύνη για την in situ (εντός τόπου) καλλιέργεια των επιλεγμένων δέντρων. Η περιοχή μελέτης του έργου περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των ορεινών όγκων της Βόρειας Ελλάδας και της Ηπείρου. Για τον σκοπό αυτό δημιουργήθηκε ομάδα από γεωπόνους και έμπειρους καλλιεργητές που ανέλαβε τις συγκεκριμένες αποστολές. Οι 
καλλιεργητικές φροντίδες αποφασίστηκε να διαμορφώνονται κατά περίπτωση λόγω των διαφορετικών συνθηκών στο πεδίο αλλά και της ιδιαιτερότητας του κάθε δένδρου. Σε κάθε περίπτωση όμως περιλάμβαναν βασική λίπανση με σύνθετο λίπασμα τύπου 12-12-12, ψεκασμό με βορδιγάλειο ή χειμερινό πολτό, κλάδεμα διαμόρφωσης της κόμης των μεγάλων δένδρων, αφαίρεση των νεκρών βλαστών και κλάδεμα καρποφορίας. Επίσης καλλιέργεια του εδάφους καταστροφή των ζιζανίων και αφαίρεση της βλάστησης περιμετρικά των δέντρων.
Η καλλιέργεια των δένδρων είχε επίσης σαν στόχο τη διατήρηση και ενεργοποίηση των φυτών για την δημιουργία νέας βλάστησης, από την οποία θα ληφθούν επαρκή εμβόλια για την πιλοτική αναπαραγωγή από τα συμμετέχοντα στο έργο φυτώρια. Κάθε φυτό αντιμετωπίστηκε με διαφορετικό τρόπο και σε συνεννόηση πάντα με τον ιδιοκτήτη που τις περισσότερες φορές ήταν παρών. Δεν ήταν λίγες οι φορές που επιλεγμένα είδη προς καλλιέργεια βρίσκονταν μέσα σε στάβλους και κοτέτσια, περιορίζοντας τις επιλογές της ομάδας. Όταν αντιμετωπίζεις όμως δέντρα μεμονωμένα, ίσως και μοναδικά, με ηλικία πάνω από ογδόντα χρόνια, με μεγάλο ποσοστό της κόμης νεκρό, η ευθύνη είναι πολύ μεγάλη για το τελικό αποτέλεσμα. Όταν γνωρίζεις πως κάποιοι άνθρωποι με κόπο και μεράκι το φρόντιζαν ώστε να παραμένει ζωντανό μέχρι σήμερα κάθε ενέργεια πρέπει να είναι στοχευμένη και κάθε λάθος απαγορευτικό! Το δίλημμα που γεννάται κάθε φορά που αντιμετωπίζουμε τέτοιες περιπτώσεις φυτών, είναι καλλιέργεια ή διάσωση;
Η απάντηση είναι πολύ απλή: και τα δύο, η διάσωση θα επιτευχθεί με την καλλιέργεια και τον πολλαπλασιασμό.
*Το έργο Ecovariety «Ανάδειξη τοπικών παραδοσιακών ποικιλιών και αυτοφυών οπωροφόρων δέντρων και θάμνων» πραγματοποιείται από το 2018, στο πλαίσιο της Δράσης “Ερευνώ-Δημιουργώ-Καινοτομώ” (ΕΠΑνΕΚ – ΕΣΠΑ), από μία ευρεία σύμπραξη επιστημονικών, ακαδημαϊκών και ιδιωτικών φορέων αποτελούμενη από το Ινστιτούτο Γενετικής Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων – ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, το Τμήμα Τμήμα Τεχνολόγων Γεωπόνων του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, την εταιρία περιβαλλοντικών μελετών «Συστάδα Ο.Ε.», τα φυτώρια Agriherb και Ε. Βίτσιος, και την εταιρία πληροφορικής Verus+ Ο.Ε.
